Interview met Dilan Yesilgöz-Zegerius, Tweede Kamerlid van de VVD: ‘Ik ga kijken hoe klantvriendelijk het klimaatakkoord straks is’

De energiebranche is volop in transitie. Elke maand spreken we prominenten uit het energieveld over hun visie op de sector en de energietransitie. Dit keer praten we met Dilan Yesilgöz-Zegerius, Tweede Kamerlid namens de VVD. Voor haar draait het in elk vraagstuk om de vrijheid van het individu. ‘Ik ga kijken hoe klantvriendelijk het klimaatakkoord straks is.’

Wat betekent het klimaatakkoord voor de vrijheid van de burger?

‘Het antwoord op die vraag is tweeledig. Aan de ene kant willen we als land vrij en onafhankelijk zijn van andere landen. Het gas uit Groningen loopt terug en fossiele brandstoffen raken op. We willen niet structureel afhankelijk zijn van dubieuze regimes en dus moeten we oplossingen bedenken die ons als land zo onafhankelijk mogelijk maken. Maar het is een terechte vraag. Want om als land vrij te kunnen zijn moeten we de vrijheid van de bewoners soms anders inrichten.

We moéten met z’n allen mee in de transitie, willen we de planeet een beetje goed achterlaten voor de generaties na ons en onze onafhankelijkheid bewaken. Maar de Nederlander moet tijdens de transitie wel keuzevrijheid hebben in de oplossingen. Daar hamer ik enorm op bij het vormen van het huidige akkoord. We zeggen als Nederland: we gaan van aardgas af en dat is goed, maar wij van de VVD vinden niet dat de huizenbezitter daar vervolgens volop voor moet opdraaien.

Ik werd narrig toen ik een alarmerend artikel las over het verbod op de cv-ketel. Dat werd gepresenteerd als een voldongen feit; cv-ketel eruit, verplicht warmtepomp erin. Wat je hoort te zeggen is: we gaan de cv-ketel uitfaseren en dit zijn je opties en keuzes. Het stoort me dat de communicatie met onze inwoners over de transitie achterblijft.

Je moet mensen opties bieden, transparantie tonen. Als we het zo brengen dat de transitie iets is dat we van bovenaf bepalen, haal je het draagvlak in het land volledig onderuit. We kunnen de energietransitie alleen maar waarmaken als er draagvlak is. Speerpunt als er een klimaatakkoord ligt: ik ga kijken hoe klantvriendelijk voor de burger het akkoord eigenlijk is.’

Hoe zorg je ervoor dat zoiets technisch als een energietransitie op een menselijk niveau besproken en behandeld wordt? (‘Het klimaatakkoord nadert je voordeur’)

‘Het begint ermee dat het bedrijfsleven deze transitie als een kans gaat zien. Dat klinkt als een open deur, maar als we met de Nederlandse koopmansgeest koploper worden, dan zorgt deze transitie voor innovatie en export. Dan komen er echte banen bij en levert ons dat welvaart op. Dát gaan mensen voelen en zien.

Je hoeft geen wereldverbeteraar te zijn om te profiteren van de transitie. Ook als je kijkt als pragmaticus, econoom, ondernemer of huisman, valt er iets te halen in de transitie. Kies maar welke motivatie je aanspreekt. Als je aan mensen kunt laten zien dat het iets oplevert krijg je draagvlak.’

Hoe ga je om met de mogelijke beperkingen die de burger voelt, als de transitie toch snel moet plaatsvinden?

‘De transitie moet sneller plaatsvinden. In principe staat het sluiten van de gaskraan in Groningen los van de energietransitie. Het is een kans dat dit nu samenvalt. De taak voor de overheid is vooral om belemmeringen weg te nemen en ruimte te bieden voor innovatie. Daarbij is het van belang dat de politiek durft te staan voor de besluiten die genomen worden en goed blijft uitleggen wat er gedaan wordt en vooral waarom.

Nu wordt de burger nog te vaak lastiggevallen met technische en abstracte verhalen over CO2reductie. Als experts uit hun bubbel stappen en praktisch kunnen vertalen wat onze beslissingen concreet betekenen voor de dag van morgen, stelt dat mensen gerust.

Mijn buurvrouw leest nu alleen maar dat we meer gaan betalen voor energie en dat er misschien windmolens in haar achtertuin komen, maar een breder perspectief krijgt ze niet. Iedereen zal begrijpen dat er consequenties zitten aan de besluiten om van het gas af te gaan en geen brandstoffen te importeren. Dus wat moeten we dan om ons comfortabele leven te behouden? Verandering is voor mensen vaak eng. Mensen die diep in de materie zitten moeten dat ook snappen.’

Deze regering kiest uitdrukkelijk voor nationale maatregelen, met daarbij het risico op verschuiving van productie naar buurlanden. Klimaatverandering is een internationaal vraagstuk. Hoe zie je dat?

‘We verwachten veel van de industrie, maar we moeten tegelijkertijd alert zijn op het feit dat bedrijven ook kunnen vertrekken. Het is een voorwaarde dat Nederland, met de maatregelen die genomen worden, haar concurrentiepositie kan behouden. Het bedrijfsklimaat moet ondanks die maatregelen aantrekkelijk blijven en ook hier moet keuzevrijheid blijven in de oplossingen die er zijn.

Het zou dom zijn als we regelgeving vormgeven op een manier die onze eigen economie kapotmaakt. Op het moment dat bedrijven besluiten weg te gaan hebben we twee problemen. We verliezen banen aan het buitenland én er is een grote kans dat bedrijven naar landen vertrekken waar minder strenge regels gelden. En dat is heel slecht voor het milieu.

We houden nu scherp in de gaten wat de behoeften zijn van de industrie. We verwachten de grote klappers en innovaties uit die hoek, dus we moeten samenwerken. Bovendien ga ik er vanuit dat ze hun verantwoordelijkheid nemen.’

In een interview onlangs met VNO-NCW koos je bij de vraag ‘Markt of overheid?’ voor Markt. Je gaf wel aan dat de overheid randvoorwaarden moet stellen en faciliteren. Aan welke randvoorwaarden denk je dan?

‘Ik denk dat het voor het bedrijfsleven belangrijk is dat we duidelijk maken dat deze transitie geen hobbyproject van de overheid is. Ook na alle komende verkiezingen moeten we hier nog mee verder. Daarom pleit ik voor een klimaatwet voor het langetermijnperspectief. We moeten goed en helder vastleggen wat we van plan zijn, zodat mensen weten waar ze aan toe zijn.

Naast zo’n beleidsmatige randvoorwaarde moeten we ook naar onze infrastructuur kijken. Als die nog niet is ingericht op de transitie, kunnen we ook niet verwachten dat het bedrijfsleven en de industrie hun deel van de transitie invullen. We moeten weten wat het bedrijfsleven nodig heeft om te verduurzamen en een beeld krijgen van wat hen in de weg staat.

Het is raar als je als overheid veel verwacht van de buitenwereld, maar diezelfde buitenwereld wordt beperkt door wet- en regelgeving. Dus ja, de randvoorwaarden komen van de overheid. Innovaties komen vanuit de markt. Universiteiten en wetenschap spelen hier overigens ook een hele grote rol in. Er gebeuren zoveel ontzettend goede dingen. Aan de overheid de taak om zaken te laten gebeuren zonder ze plat te slaan.’