Interview Ed Nijpels, voorzitter Borgingscommissie Energieakkoord: ‘Verandering komt er toch, dan kun je maar beter meepraten’

De energiebranche is volop in transitie. Elke maand spreken we prominenten uit het energieveld over hun visie op de sector en de energietransitie. Dit keer praten we met Ed Nijpels over het coördineren van het nieuwe klimaatakkoord. Als voorzitter van de borgingscommissie ziet hij erop toe dat de doelstellingen worden bereikt. ‘Verandering komt er toch, dan kun je maar beter meepraten.’

U kent het proces nog van het Energieakkoord uit 2013. Wat is het belangrijkste verschil met de onderhandelingen van toen?

‘Er zijn eigenlijk zes belangrijke verschillen. Het eerste is: we sturen nu op CO₂-reductie. Bij het vorige akkoord stuurden we op besparingen en energiereductie. Verschil nummer twee: het eerdere akkoord was een product van maatschappelijk overleg waarbij de politiek aanhaakte. Nu heeft het kabinet een sturende rol, waardoor we straks veel meer slagkracht hebben bij het uitvoeren van het akkoord.

Punt drie: kostenefficiency is nu heel erg belangrijk. De kernvraag is: hoe krijgen we zoveel mogelijk reductie tegen zo min mogelijk geld? Vier: we zitten nu met het bedrijfsleven aan tafel. Eerder waren het koepelorganisaties of vertegenwoordigers die een stem hadden in het akkoord. Dat maakt erg veel uit voor de uitrol. Iedereen die nu zijn handtekening onder het akkoord zet heeft de verantwoordelijkheid om zich voor de plannen in te zetten.

Het was echt een stoelendans, zoveel aanmeldingen hadden we voor de sectortafels. Iedereen dacht: verandering komt er toch, dan kan ik maar beter meepraten. Verschil nummer vijf: we nemen nu ook de CO₂-reductie in de landbouw mee. En als laatste: de opgave is nu vele malen groter. Het is een Klimaatakkoord en gaat dus niet alleen over energie. Het Energieakkoord was een klein stapje dat nodig was om tot dit punt te komen. Een grote overeenkomst tussen de akkoorden is overigens dat dit een gezamenlijke opgave is van iedereen. Van overheid, bedrijfsleven én de burger. Niemand komt er onderuit dat we iets moeten.’

Hoe gaat u de samenwerking en verbinding coördineren tussen de verschillende tafels?

‘Dat is eigenlijk heel simpel. Elke week komen de voorzitters van de sectortafels bij elkaar. We bespreken daar de thema’s die tussen de tafels spelen en bekijken waar overlap is. Zo ontstaat die samenwerking en verbinding als vanzelf. Bovendien is er aan iedere tafel iemand van het Planbureau voor de Leefomgeving. En aan elke tafel zit een expert van ruimtelijke ordening. We kunnen daarom per tafel direct doorrekenen of de plannen haalbaar, betaalbaar en in de ruimte toepasbaar zijn. Zo weten we bijna zeker dat we gezamenlijk voortborduren op plannen die levensvatbaar zijn.’

Er zal veel meer duurzame energie zoals wind nodig zijn om de 49% reductie te halen. Dat betekent ook dat daarvoor veel ruimte nodig is op zee en land. Hoe kijkt u tegen dit spanningsveld aan?

‘We gaan koelbloedig verder met de windparken zowel op zee als op land. Er komen nieuwe windparken van duizend megawatt op zee. De eerste drie zijn al door het kabinet aangekondigd. Het zijn er in totaal zeven van duizend megawatt die erbij zullen komen. Die komen bovenop de vijf die nu al op de planning staan. Ook voor wind op land zijn we een slag aan het maken.

Er gaan stemmen op om wind op land te stoppen, omdat daar in het verleden zoveel gedoe over is geweest onder belanghebbenden. Maar gezien de opgave die er ligt, kúnnen we niet stoppen met het plaatsen van windmolens op land. We hebben met elkaar echt heel veel nieuwe bronnen van duurzame energie nodig om in de toekomst te kunnen voldoen aan de energievraag. Juist om het gedoe te onderkennen hebben we nu een ruimtelijke ordening expert aan de sectortafels. We kunnen ons niet de luxe veroorloven om een bron uit te sluiten.’

In het FD gaf u aan dat ‘een klimaatakkoord met onvoldoende draagvlak een doodgeboren kindje is’. Wat zijn volgens u de belangrijkste acties voor het komende akkoord om dit draagvlak te bewaken?

‘We moeten vooral zorgen dat de kosten die met dit akkoord zijn gemoeid eerlijk worden verdeeld. Die verdeling moet worden gemaakt tussen burgers onderling, maar ook tussen burgers en het bedrijfsleven. Je moet met klimaatbeleid geen inkomensbeleid beleid voeren.

De gevolgen van klimaatmaatregelen moet het kabinet meenemen in de totaalafweging als het gaat om koopkracht. Vanuit alle departementen komen maatregelen die een effect op koopkracht kunnen hebben. Op basis van het eindbeeld van alle plussen en minnen bepaalt het kabinet hoe hier mee op te gaan.’

Volgens het regeerakkoord zijn de SDE+ gelden met 3,2 miljard de belangrijkste financiering van de transitie. Denkt u dat met de beschikbare financiële middelen de 49% in 2030 behaald kan worden?

‘Eric Wiebes heeft inderdaad die getallen genoemd. Maar de SDE+ gelden zijn niet de enige vorm van financiering die we hebben. We zijn juist op zoek naar maatregelen die zichzelf binnen korte termijn terugverdienen. Energiebesparing is goed voor de portemonnee. En vergeet niet: de schade die het winnen van fossiele brandstoffen veroorzaakt en die we met de besparingen beperken is ook verdienste. Wiebes schat de totale investering die nodig is voor de energietransitie jaarlijks op 1 tot 3 procent van het Bruto Binnenlands Product.’

Welke les uit het huidige Energieakkoord moet volgens u zeker ter harte worden om het nieuwe akkoord tot een succes te maken?

‘Dat gaat vooral over draagvlak. En dan met name draagvlak onder de burgers. Je moet de mensen meenemen in de gevolgen van de transitie. Dan doen we al door transparant te zijn over het proces rond dit akkoord én door de urgentie van ons energieprobleem te tonen. Maar het kan altijd veel beter. Bij de wind-op-landdiscussie hebben we daar duur leergeld voor betaald. We moeten energiebesparing op een positieve manier framen. En het is ook positief.

Het is echt een feest voor de portemonnee. Ik heb een heilig geloof in de technologie. Problemen rond de opwekking van energie kunnen we oplossen. De technologische innovaties voor duurzame opwek is zo ontzettend snel gegaan. Dat hebben we gezien. Nu zijn we op zoek naar innovaties voor schakels in de keten. Met name voor de opslag en het transport van energie zoeken we goede oplossingen. Die gaan er snel komen. Dat weet ik zeker.’