Interview Manon van Beek, CEO TenneT Holding

De energiebranche is volop in transitie. Elke maand spreken we prominenten uit het energieveld over hun visie op de sector en de energietransitie. Dit keer spreken we met Manon van Beek, CEO van TenneT Holding sinds september 2018. We zijn benieuwd hoe zij kijkt naar de positie van de netbeheerder in de energietransitie: “Ik zie voor TenneT vooral een grote maatschappelijke rol, waarin we de brede discussie over de transitie gaan sturen en aanjagen.”

Is uw kijk op de energiewereld veranderd?

Manon van Beek: Ja en nee. Ik was eerder bij Accenture verantwoordelijk voor het portfolio van energie- en waterbedrijven in Nederland en op Europees niveau. Daardoor kende ik de leverings- en netbeheerwereld al door en door. Wat dat betreft zijn er geen verrassingen.

Anders is wel de positie die ik nu bij TenneT heb. Ik opereer nu in het hart van de energietransitie. Dat is een voorrecht. Je kunt vanuit onze positie het hele energiesysteem overzien. We hebben niet alleen het overzicht over het Nederlandse systeem, maar ook het Duitse.

Ik vind dat we de verplichting hebben om naar de kennis die dat overzicht geeft te handelen. Vanuit een totaaloverzicht van het energiesysteem moet TenneT strategie en beleid formuleren. Daarbij houden we rekening met marktpartijen, de politiek, NGO’s als Greenpeace en Natuur & Milieu en eindverbruikers. We zitten als een spin in het energieweb en hebben veel grensoverschrijdende connecties met bijvoorbeeld Noorwegen en Duitsland. Dus wat mijn werk bij Accenture overspant is de meer directe impact op beleid die ik nu heb en dat ik mede de energietransitie kan realiseren en vormgeven.

De doorrekening van het concept-Klimaatakkoord ligt klaar. Hoe kijkt u naar de komende tijd?

Manon van Beek: We zijn nu bezig met een strategische heroriëntatie. Ik wil graag dat we de rol die we als TenneT hebben in de energietransitie verder vorm gaan geven. We willen zichtbaarder zijn om de transitie te versnellen. Die rol kunnen we nemen, omdat we een onafhankelijke positie hebben. TenneT ontplooit geen marktactiviteiten en dat gaan we ook niet doen. Ik zie voor TenneT vooral een grote maatschappelijke rol, waarin we de brede discussie over de transitie gaan sturen en aanjagen. Dat willen we doen door onderzoeken te doen, de resultaten te delen en daarmee expliciet naar buiten te treden.

We hebben voor onszelf een weegschaal met drie schalen geformuleerd met een driedimensionaal evenwicht. De drie schalen staan voor duurzaamheid, leveringszekerheid en betaalbaarheid. Het is onze taak om die drie schalen ook zoveel mogelijk in evenwicht te houden. Wij maken ons hard voor duurzame energie en met die duurzame energie uit natuurlijke bronnen moeten we leveringszekerheid waarborgen én zorgen dat energie betaalbaar blijft. Dat is door fluctuerende productie uit wind en zon een grote opgave waar we voor staan.

Welke persoonlijke speerpunten of ambities heeft u daarbij?

Manon van Beek: Ik denk dat de reden van de overstap voor mij vooral de impact is die ik nu kan maken. Ik wil niet alleen doen wat goed is voor TenneT, maar vooral ook wat goed is voor de maatschappij. Ik wil TenneT klaar maken voor verdere groei in Duitsland en Nederland als gevolg van de energietransitie. Denk bijvoorbeeld aan de vele offshore windparken die op de Nederlandse Noordzee gebouwd gaan worden en aan enorme stroomsnelwegen onder de grond in Duitsland.

Het bedrijf is zeer sterk gegroeid van een paar honderd naar ruim 4.000 mensen en een activa waarde van 22 miljard euro. De interne organisatie loopt nog wat achter op de groeispurt die we hebben gemaakt. Dat moet op orde komen.

In mijn ogen zijn de echte assets van TenneT de mensen die hier werken. Om met en voor hen aan de slag te gaan is iets dat dichtbij mijn hart ligt. Ik wil kijken naar goede diversiteit van mensen. Voor mij is het belangrijk dat de juiste mensen op de juiste plek zitten en dat we niet alleen een mooie verdeling hebben van mannen en vrouwen, maar ook bijvoorbeeld van nationaliteiten.

Hoe ziet u de verantwoordelijkheid van TenneT als enige echte internationale netbeheerder?

Manon van Beek: Wij zijn de enige netbeheerder met grensoverschrijdende verbindingen aan beide kanten van de grens, in Nederland en Duitsland. Verder hebben wij met meerdere landen en netten fysieke verbondenheid. We zijn verbonden met Noorwegen, Duitsland, Engeland, België en dit jaar ook Denemarken.

Ik geloof erin dat het verbinden van de noordwesterse Europese markt veel voordelen heeft voor markt als geheel. Projecten worden door de EU niet voor niets gezien als ‘projects of common interest’. Die driedimensionale balans waar ik eerder over sprak, kun je alleen in stand houden op Europese schaal.

Als je werkt met duurzame energie op basis van zon en wind moet je elkaar als landen helpen. Zo kan Noorwegen aan ons leveren als we een windstille dag hebben of kunnen wij aan Duitsland leveren wanneer het bij hen bewolkt is. En als je kijkt naar het Klimaatakkoord van Parijs, dan kun je ook niet om de Noordzee heen als bron voor de productie van wind en groene waterstof. Op winderige dagen kunnen we het overschot aan energie op zee omzetten naar waterstof en dit op dalmomenten weer omzetten naar elektriciteit of de waterstof gebruiken in de industrie en transport.

De potentie van de Noordzee voor de opwek van energie is circa 150 Gigawatt. Dat is gigantisch. Daarmee kun je elk jaar 150 miljoen huishoudens van stroom voorzien. Als je daarnaar wilt opschalen, kan dat alleen als je internationaal werkt, want we hebben als buurlanden allemaal een aandeel in de Noordzee én behoefte aan duurzame stroom.

Hoe gaat TenneT uitdagingen met knelpunten in het net aan?

Manon van Beek: In Duitsland is de grootschalige opwek van energie vooral in het noorden. De verbruikscentra liggen in Duitsland in het zuiden en zuidwesten. De duurzaam opgewekte energie moet dus vele kilometers afleggen voordat het is waar het moet zijn. De Duitse regering wil dit aanpakken, maar het is een ingrijpend project dat niet altijd in goede aarde valt bij individuele Bundesländer of gemeenten.

Zo zijn we nu bezig met SuedLink, een project van 5 miljard. Dit wordt een ondergrondse gelijkstroomkabel van 800 kilometer. Dat is een supersnelweg voor elektriciteit. Dit is een totaal nieuwe oplossing en die is ook erg nodig.

In Duitsland hebben ze al een groot percentage aan renewables in het net. Op dit moment is daar 40% van de energie duurzaam opgewekt. Bovendien stapt Duitsland af van de kernenergie en kolencentrales. Dat is een enorme transitie.

Na nieuwe verbindingen bouwen, willen we de capaciteit van de huidige netten ook beter gaan benutten om met deze transitie om te gaan. Het is echt een systeemtransitie waarin we met innovaties oplossingen moeten bedenken voor nieuwe problemen. Die innovaties doen we samen met andere TSO’s, met marktpartijen zoals Siemens, Shell en Gasunie en met verschillende kenniscentra en universiteiten.

Grafenrheinfeld, de grootste kerncentrale van Duitsland, zal ook gesloten worden.

Hoe kijkt TenneT aan tegen het waarborgen van leveringszekerheid op internationaal niveau?

Manon van Beek: De leveringszekerheid in Nederland is ongekend hoog. Op dit moment is die 99,99%. Dat is de norm waar wij als TenneT voor staan. Om dat niveau te waarborgen is ‘a hell of a job’.

Het idee dat leveringszekerheid iets is dat je kunt opvangen met een nationaal energiesysteem is verleden tijd en achterhaald. Naarmate je meer verbinding maakt tussen landen neemt de zekerheid toe. Dat verbinden is cruciaal en het is een noodzaak als we willen naar een systeem van zon- en windenergie dat betaalbaar is.

In Nederland worden op land en vooral op zee veel windparken gebouwd. Dan moeten we, zoals eerder gezegd, op windstille dagen stroom kunnen importeren uit gebieden waar op die dag meer wind is. Mensen kijken vaak naar gemiddelden en dan denk je: In Nederland is het vaak winderig, dus we kunnen onze eigen energie prima opwekken. Maar wij hebben helemaal niets aan gemiddeld weer.

TenneT moet op elk moment die leveringszekerheid kunnen waarborgen, ook op pieken en dalen. Elke minuut moet alles in balans zijn. Het balanceren van vraag en aanbod van elektriciteit op ons hoogspanningsnet is de kern van onze business. En daarvoor moeten we verbonden zijn met het buitenland.