Sociale innovaties silver bullet energietransitie?

Heb je al eens gehoord van ‘peak-shaven met je buren’, van ‘mobiliteitsgeluk’, een ‘leefstraat’ of van een ‘buurtbatterij’? Ja? Mooi! Grote kans dat je dan al bekend bent met concrete voorbeelden van sociale innovaties. Nee? Hieronder een korte wrap-up van de ontbijtsessie die wij op 26 november in de themareeks ‘energietransitie de technologie voorbij’ organiseerden over wat sociale innovaties kunnen betekenen in de energietransitie. 

Sociale cohesie geeft meerwaarde bij lokale initiatieven
“Wij werken niet zozeer aan draagvlak, maar houden ons bezig met de vraag: hoe creëer je doorbraken met koplopers in de energietransitie?”, aldus Sem Oxenaar, onderzoeker bij DRIFT. Een mooie aftrap wanneer we praten over de ‘niet-technologische kant van de energietransitie’. Het begrip sociale innovaties is zeker geen nieuw begrip. Veelal wordt uitgegaan van een definitie die refereert aan initiatieven of ontwikkelingen die vanuit de maatschappij (waaronder burgerinitiatieven) ontstaan en die een antwoord bieden op een maatschappelijk vraagstuk. Volgens Oxenaar kenmerkt een sociale innovatie zich door een verandering in sociale relaties, waarbij het vormen van een sociale identiteit, het verkrijgen van een nieuw gedeelde betekenis en het vormen van een netwerk de kern is. Binnen de energietransitie zijn er allerlei voorbeelden en praktijksituaties te vinden die als zodanig te beschouwen zijn. Bijvoorbeeld lokale energiecoöperaties, een off-grid woongemeenschap, of een buurtbatterij. Het succes van deze initiatieven zit er mede in dat de mens zich niet alleen als een homo economicus gedraagt, oftewel gedreven door nutsmaximalisatie. Ook andere factoren spelen een rol. Zo blijkt bij diverse projecten dat sociale cohesie, het ‘ergens bij horen’, of ‘iets goeds doen’ een belangrijke bijdrage levert aan het succes van de innovatie.

‘Mobiliteitsgeluk’ 
Een, in mijn ogen, prachtig voorbeeld hiervan is Buurauto. Simpelweg gezegd: de elektrische auto die je deelt met je buren. Buurauto, opgericht in 2016, verenigt innovaties op ruimtegebruik, mobiliteit, energie en sociale vraagstukken in één concept. “Anders dan een GreenWheels kent Buurauto een sterke sociale component”, aldus Alex van der Woerd, oprichter en directeur van Buurauto. Buren die een auto met elkaar delen zitten gezamenlijk in een appgroep en zijn op die manier van nature al veel meer met elkaar verbonden. Gezamenlijk een kinderzitje op de achterin, en de auto voor je buren netjes achterlaten is standaard. Daarnaast werkt Buurauto, tezamen met onder andere Greenchoice, mee aan de Vervoersbank, het equivalent van de voedselbank. Huishoudens met een krappe beurs kunnen gebruikmaken van een elektrische auto. Een ritje naar het ziekenhuis, een sollicitatiegesprek of familiebezoek wordt op deze manier toegankelijk gemaakt. Of zoals een medewerker van de vervoersbank, in een getoond filmpje over de Afrikaanderwijk in Rotterdam, verwoorde: “Naast fietsen hebben we nu ook auto’s om het mobiliteitsgeluk voor de mensen hier in de wijk te verhogen”. En gelukkig ogen de bewoners zich zeker met deze vervoersbank. De zelfstandigheid en bewegingsruimte wordt vergroot. En dit blijkt ook een positieve wisselwerking tot gevolg. “Zo voelen de gebruikers zich verantwoordelijk en is er zelfs een buurtbewoner die de auto wekelijks wast”, aldus Van der Woerd.

Sociale innovaties als transitieversneller?
De vraag of sociale innovaties de energietransitie een grote push vooruit geven blijft vooralsnog onbeantwoord. Wel blijkt het zo te zijn dat projecten waarbij lokaal eigenaarschap wordt gedeeld én gevoeld op meer draagvlak en sympathie kunnen rekenen. En dat an sich is hoe dan ook als positief te bestempelen, zeker in een tijd waarin vaker de focus op verschillen dan op overeenkomsten ligt. Voor geïnteresseerden is ter inspiratie deze link van Hier Opgewekt een aanrader!

De volgende ontbijtsessie staat gepland op dinsdag 21 januari 2020 en gaat over de RES’en en aardgasvrije wijken. Kijk hier voor meer informatie.