Versnel energietransitie met ‘ongemerkt’ draagvlak

Het klimaatakkoord is volgens Medy van der Laan een goede start, maar om succesvol te zijn moeten we volgens haar ook inzetten op sociale innovatie en draagvlak. Van der Laan streeft er naar om consumenten te verleiden met slimme concepten die als comfort en niet als last worden ervaren.

Lees het oorspronkelijke artikel op EnergiePodium.

In het huidige maatschappelijk debat rondom de energietransitie hoor je met name de uitersten. Aan de ene kant degenen die het omarmen, zonnepanelen plaatsen en niet meer vliegen en aan de andere kant degenen die niet in klimaatverandering geloven, het weggegooid geld vinden en niet willen dat je aan hun gehaktbal komt. De groep ertussen is echter vele malen groter, maar hoor je nauwelijks in het debat. Ze staan open voor verduurzaming, maar de twee “g’s” houden het tegen: gedoe en geld. Waar en hoe begin je en wat kost het? Ze willen er liever niet actief over nadenken. Wat als dat ook niet hoeft? Wat als keuzes ‘vanzelf’ gaan? Zou dat geen belangrijk doel moeten zijn om naar te streven? Daarmee is namelijk ook direct het politiek zeer sensitieve onderwerp ‘draagvlak’ opgelost.

Het ontwerp-klimaatakkoord is een goede start. Met deze ‘no-regret’-maatregelen moeten we gewoonweg gisteren beginnen. Maar is het met het Klimaatakkoord allemaal geregeld? Nee. Willen we ook in 2050 succesvol zijn, dan moeten we als vervolgstap verder kijken dan de huidige visie en denkkaders. De oplossing: zorgen dat de transitie meer ‘als vanzelf’ zal gaan. Dat kan als we vol inzetten op innovatie. Zoeken naar slimme concepten en oplossingen, waardoor de consument geen ingewikkelde keuzes moet maken of extra investeringen hoeft te doen.

“Luister naar klanten en gebruik serviceconcepten met een ‘plus’”

Allereerst zie ik laaghangend fruit: sociale innovatie. De grootste groep consumenten is afwachtend en ervaart vooral hoge drempels. Zelfs bij ontzorgingsconcepten. Met sociale innovatie is hier een slag te slaan. Een mooi voorbeeld is het ‘Behavioural Insights Team’ in de UK. Zij deden in het kader van ‘nudging’ onderzoek naar de achterliggende oorzaak waarom Britten niet hun huis wilden isoleren. De uitkomst was verrassend: het had niets te maken met isoleren. Men hikte eenvoudigweg tegen het opruimen van de zolder aan. Toen de propositie werd aangepast – ‘We komen bij u opruimen én we isoleren tegelijkertijd uw dak’ – vervijfvoudigde de vraag. Hier ligt een broodnodige, maar prachtige uitdaging voor de markt: luister naar klanten en gebruik sociale innovatie voor serviceconcepten met een “plus” die mensen echt ontzorgen. Datzelfde geldt voor nul-op-de-energiemeterproposities en nieuwe financieringsvormen: durf buiten de nu bekende kaders te denken!

Wil je echter dat consumenten niet eens meer hoeven nadenken over keuzes tijdens de transitie, dan is er een doorbraak nodig. Dat kan door vol in te zetten op innovatie. Laat me dat verduidelijken met een voorbeeld, waarvan de wetenschap naar alle waarschijnlijkheid mij zal vertellen dat ik vooralsnog aan het dromen ben. Stel dat we zodanig weten te innoveren dat de schaarste aan groen gas er over 15 jaar niet meer is. Of dat waterstofgas in een aangepast gasnet succesvol tegen zeer lage kosten kan worden ingevoed. Dan hoeft de consument alleen maar – als zijn oude stuk is – een CV-ketel te kopen die ook op groen gas of waterstofgas werkt. Isoleren wordt dan een keuze voor comfort en besparing en niet een door de overheid opgelegde extra kostenpost.

“Maak van isoleren een keuze voor comfort en geen opgelegde kostenpost”

We moeten ons denken en doen niet limiteren tot wat nu lijkt te kunnen. Dan blijven we verzanden in patstellingen in een politiek en maatschappelijk zeer verdeeld landschap. Is het ondenkbaar qua innovatie? Nee. We stonden binnen 10 jaar op de maan. Niemand wist bij het uitspreken van deze ambitie hoe. Ook niet of er überhaupt draagvlak was. Ik vind het dan ook minstens zo uitdagend om nu met de partners van het Klimaatakkoord als vervolgstap na te denken over wat ik het mogelijk maken van ‘ongemerkt draagvlak’ noem door een zo groot mogelijk deel van de energietransitie ‘ongemerkt’ te laten plaatsvinden. Dat geeft meer kans op versnelling, simpelweg omdat weerstand in de samenleving niet meer speelt.

Het kan, maar vergt meer dan het huidige innovatiebudget van 150 miljoen euro. Dat zouden we ruimschoots moeten overhebben voor een succesvolle, versnelde energietransitie. Laten we dus vol investeren in innovatie en de creatieve, knappe koppen in Nederland bij elkaar steken voor deze uitdaging. Dan komt het draagvlak ongemerkt vanzelf.

Lees het oorspronkelijke artikel op EnergiePodium.