De komende tijd behandelt de Tweede Kamer het wetsvoorstel Wet collectieve warmte (Wcw). Deze wet moet de uitrol van warmtenetten versnellen en is belangrijk voor de warmtetransitie in de gebouwde omgeving. Energie-Nederland is blij dat de behandeling van het wetsvoorstel nu op de agenda staat, maar vindt dat een aantal verbeterpunten noodzakelijk zijn. Daarom licht Energie-Nederland zes punten uit in de serie ‘Op naar een kwalitatieve Wcw’. Vandaag punt 2: het verplichte publieke meerderheidsbelang. 

Goede bedoelingen, ongewenste effecten 
Begin 2022 werd aangekondigd dat warmtebedrijven voor minimaal vijftig procent plus één aandeel in publieke handen moeten zijn. Deze stap leidt echter niet tot een betere borging van de publieke belangen leveringszekerheid, betaalbaarheid en duurzaamheid, zo blijkt onder meer uit onderzoek (2022)in opdracht van het ministerie. Ondertussen heeft de aankondiging van een mogelijk verplicht publiek meerderheidsbelang geleid tot vertraging van de warmtetransitie, precies zoals dit onderzoek (2022)voorspelde. Het kabinetsdoel in het Programma Versnelling Verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO) om vóór 2030 vijfhonderdduizend bestaande woningen aan te sluiten op een warmtenet is in een recente Kamerbrief verlaagd naar slechts tweehonderdduizend. De oorspronkelijke doelstelling is nu uit zicht geraakt. Een belangrijke oorzaak: onzekerheid over de toekomstige eigendomsverhoudingen en onduidelijkheid over de wijze waarop private warmtebedrijven na 14 tot 30 jaar moeten worden uitgekocht. Hierdoor is het voor private partijen te risicovol om investeringen te doen of financiering aan te trekken. 

Twijfel of bestaande private uitvoeringskracht behouden kan blijven 
De in december 2024 gepubliceerde Verkenning warmtebedrijven stelt dat de huidige private uitvoeringskracht nodig blijft om voldoende tempo in de warmtetransitie te brengen. Het advies: laat het Rijk drie grote warmtebedrijven (Eneco, Ennatuurlijk en Vattenfall) overnemen en werk samen met netbeheerders aan vier publieke regionale warmtebedrijven. Of dit advies wordt overgenomen, is onzeker. De Kamerbrief van 17 april jl. geeft daarover geen duidelijkheid en financiële middelen zijn nog niet gereserveerd. 

Tariefregulering speelt grote rol bij betaalbaarheid 
Uit onderzoek van Berenschot blijkt dat de tarieven van publieke en private warmtebedrijven de afgelopen tien jaar op een vergelijkbaar niveau lagen. Tariefregulering speelt een veel grotere rol in het waarborgen van betaalbaarheid dan de vraag of een bedrijf publiek of privaat is. Ten slotte kan het mogelijk hanteren van lagere rendementseisen door publieke warmtebedrijven tot ongeoorloofde staatsteun of tot het afwentelen van financiële risico’s op de belastingbetaler leiden. 

Voorstel: combineer publieke zeggenschap met private slagkracht 
Energie-Nederland pleit voor een model waarin publieke en private partijen samen optrekken. Een publiek belang van minimaal 20% is voldoende om publieke belangen te waarborgen, zonder onnodig de uitvoeringskracht en investeringsbereidheid van private partijen te verliezen. Zo versnellen we de aanleg van warmtenetten én houden we de warmtetransitie betaalbaar. 
 
Volgende week punt 3: Aanpassen Groepsverbod leidt tot onnodige risico’s.